Judasz.

Kolejne święta, znów ten sam rytm czynności, spotkań, obowiązków, wreszcie przyjemności. Jakby tradycja sięgała głębiej niż tylko do rytuałów, obrzędów, jakby była zakorzeniona także w codzienności tych niecodziennych dni. I może tego właśnie, tej stałości, tego rytmu potrzeba, żeby zauważyć zmiany.

Każdego roku te same gesty, ta sama ewangelia, ten sam, znany na pamięć schemat. Ale przez rok coś się zdążyło zmienić, bo to ja, która to odbieram, jestem już inna. Inaczej odczytuję te same na pozór rzeczy, przez pryzmat własnych myśli, przeżyć, nadając im odmienny, zrozumiały tylko dla mnie sens.

Każdego roku coś innego zwraca moją uwagę, w czymś innym próbuję odnaleźć treść tych świąt, żeby nie stały się tylko kolejnymi wolnymi dniami, najpierw wypełnionymi obowiązkami domowymi, potem leniwym nicnierobieniem, pod którym kryją się godziny spędzone przy stole, na spotkaniach z rodziną, z książką, z dobrym filmem. Słowem: wypełnione tym, co dobrze nam wszystkim znane.

I w tym roku nieoczekiwanie na pierwszy plan wysunęła mi się postać Judasza. Ta tragiczna postać, która pojawia się w biblii niemal tylko w kontekście zdrady. I wywołała moje głębokie zamyślenie, a potem smutek i współczucie, i jednocześnie, a może przede wszystkim poczucie głębokiej niesprawiedliwości. Takiej po ludzku rozumianej niesprawiedliwości.

Bo jest Judasz zdrajcą, tak zostaje zapisany na wieczność na kartach wszystkich czterech ewangelii. I wydaje się to na pierwszy rzut oka wszystko spójne: oto zdradził swojego Mistrza, zaślepiony obietnicą trzydziestu srebrników; mniej ważne wydaje się to, że ostatecznie – targany wyrzutami sumienia – zwraca pieniądze i popełnia samobójstwo.  Schemat jest prosty: zdradził z chciwości.

A jednak nie przekonuje mnie to, więc pytam: dlaczego? Dlaczego to robi? Nic o nim nie wiemy tak naprawdę, nikt nie opisuje Judasza sprzed zdrady, poza jedną wzmianką, gdy oburzył go gest jawnogrzesznicy, która drogocennym olejkiem obmyła nogi Jezusa. Judasz był przekonany, że był to gest pusty, że olejek można było sprzedać, a pieniądze rozdać ubogim. I ta jedna, jedyna scena leży w jakiejś sprzeczności z późniejszą zdradą, której motywy są nam zakryte, bo czy o zwykłą ludzką chciwość mogło chodzić?

A może nie tutaj należy szukać przyczyn. Przecież ta judaszowa zdrada była zwyczajnie potrzebna. Niezbędna wręcz: element starotestamentowych proroctw, która właśnie zaczynały się wypełniać. Ktoś Jezusa musiał zdradzić. Zrobił to Judasz. Zrobił, czy może został do tego wybrany? Czy więc w jego przypadku istniała jakakolwiek wolna wola? Czy była to tak naprawdę jego decyzja?

Kim zatem jest Judasz: zdrajcą czy narzędziem w ręku Boga? A jeśli tak, jeśli jedynie narzędziem, to czy można w ogóle mówić o jego winie? Czy jego samobójcza śmierć nie jest dopełnieniem jego przeznaczenia, dlatego winna mu być wybaczona, tak samo jak i zdrada? I może tak właśnie jest, przecież wymyka się to ludzkiemu rozumieniu.

I kiedy, podczas ostatniej wieczerzy Judasz pyta Jezusa, czy to on go zdradzi, zamyka się w tym pytaniu, na które uzyskuje twierdzącą odpowiedź, jakieś pełne rezygnacji pogodzenie z losem, z tym co nieuniknione. Jakby Judasz wiedział, że musi doprowadzić sprawę do końca, że nie może się wycofać, bo taką rolę mu przypisano. Być może dlatego właśnie zdrada dokonuje się poprzez pocałunek: ostatni gest wobec Mistrza. Przecież mogło to być słowo, pozdrowienie, ale Judasz wybiera pocałunek. Co miał oznaczać? Czy był to gest przepraszający? Prośba o wybaczenie? A może pokorne poddanie się biegowi zdarzeń: oto Judasz mówi tym pocałunkiem: tak musi być, Mistrzu, taka jest moja rola. Tutaj nas obu zaprowadził boży plan. A jeśli Judasz wcale nie wierzy już w boży plan, jeśli czuje się zawiedziony, rozczarowany? Być może czuje, że oto został wykorzystany, do wypełnienia tej najtragiczniejszej powinności i pocałunek jest szyderstwem, wyrazem bezsilności.

Czy pojawił się w nim ludzki bunt? Pytanie, które tak często nam przychodzi na myśl: Dlaczego ja? Czy zapytał sam siebie: Dlaczego ja, a nie Mateusz? Był celnikiem, kochał bogactwo, jego zdrada, chwilowa słabość byłaby przecież o wiele łatwiejsza do przyjęcia, może nawet trochę usprawiedliwiona? Czemu ja, a nie on?!

I nie wiem przecież, nie znam odpowiedzi na żadne z tych pytań, nie wiem, co myślał Judasz, nie wiem, kim był w swoich oczach, kim był w oczach Boga. Ale jest Judasz na pewno człowiekiem z krwi i kości: w tym rozdarciu, tragizmie, słabości. I może dlatego właśnie jest taki ważny, jako postać, choć tak bardzo pozostaje w cieniu innych.

A przecież bez tej zdrady nie byłoby blasku zmartwychwstania w niedzielny poranek. Nie zatriumfowałoby życie nad śmiercią. I może jest w tym jakiś przewrotny sens: Czasem do zwycięstwa potrzeba także zdrady.